İçindekiler
Naftalin Nedir?
Naftalin aromatik kokulu bir maddedir. Kimyasal formülü C10H8’dir. Kristal formda bulunur. Naftalin genellikle beyaz renktedir ayrıca şeffaf ve kahverengimsi renkleri de vardır. Plastiklerin, reçinelerin, yakıtların ve boyaların imalatında kullanılır. Ayrıca katı hali güveler ve haşereler için böcek ilacı olarak kullanılmaktadır.
Sıkça sorulan naftalin bileşik midir? sorusunun cevabı; bileşiktir.
Naftalin Nerelerde Kullanılır?
Naftalin çevrede doğal olarak bulunmaz. Fosil yakıtlar, petrol ve odun gibi organik maddelerin yanmasıyla çevreye salınabilir. Sigara yani tütün dumanı da çevreye az bir miktar da olsa naftalin salmaktadır.
Tekstil ürünlerinin korunması için güve kovucu olarak kullanılan naftalin yerini şimdilerde 14-diklorobenzen (PDB)’e bırakmıştır. Naftalin ham petrol ve kömür katmanında doğal olarak bulunur. Dizel yakıt, benzin ve oto yağlarında naftaline rastlamak mümkündür. Boyalar, patlayıcılar ve tuvalet kokularında bir miktar bulunmaktadır.
Naftalin rafine olarak tarımda ve kumaş sanayinde kullanılır. Çeşitli organik bileşiklerin üretimi için hammaddedir. En yaygını ise katı naftalindir. Kömür katranı gibi bir kokusu vardır. Uçucudur. Böcekler için rahatsız edici bir kokusu vardır.
Naftalin Nasıl Kullanılır?
Naftaline evlerde güveleri ve diğer zararlı haşereleri giysilerden uzak tutmak amacıyla kullanılıyor. Bu amaçla yünlü giysiler saklanırken kıyafetlerin arasına naftalin eklenir. Naftalin ayrıca lavabolarda kötü koku oluşumunu önlemek için lavabo deliklerine koyulabiliyor.
Yünlü giysilerin korunması amacıyla naftalin kullanırken giysiler hava geçirmez bir kutu veya torba içerisinde saklanmalıdır. Bu böcek larvalarını yok etmek için buharlaşmayı sağlayacaktır. Saklanılan eşyalar tekrar kullanılmaya başlanmadan önce havalandırmalı ve yıkandıktan sonra kullanılmalıdır.
Naftalinin Zararları
Naftalin gıda uygulamaları ile kullanılmaz. Ortamda bulunması ile her zaman olumsuz etki görüleceği anlamına gelmez. İnsan sağlığını olumsuz etkileyebilmesi için temasta bulunulması gerekir. Naftalinin zararlarına soluyarak, yiyerek veya dokunarak maruz kalabilirsiniz.
Maruziyeti çoğunlukla odun, tütün veya fosil yakıtların, endüstriyel atıkların ve güve kovucuların yakılması sonucu solunum yoluyla gerçekleşir. Maruz kalınan miktar (doz), maruz kalma şekli, maruz kalma süresi ve diğer kimyasallarla tepkimeye girip girmemesi gibi etkenler sağlığı ne derece etkileyebileceğinde belirleyicidir.
Naftalin vücuttan yaklaşık 3 gün içerisinde atılır ancak yağ dokusunda birikerek daha uzun süre de vücutta kalabilir. Yutulması halinde toksiktir, karaciğer ve böbrek hasarına neden olabilir. Naftalin solunması veya yutulması kırmızı kan hücrelerinin bozulmasına ve böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Yüksek naftalin seviyelerine maruz kaldığınızı gösteren belirtiler arasında ateş, idrarda kan, nefes almada zorluk, karın ağrısı, mide bulantısı, kusma, ishal, terleme, kafa karışıklığı, sarılık ve koyu renkli idrar sayılabilir.
Cilt ile teması tahrişe neden olabilir. Ciltte kızarıklık, şişme, kaşıntı ve ağrı ile birlikte iltihaplanma oluşabilir. Gözlerin naftaline maruz kalması halinde ise kornea tahriş olabilir ve hasar görebilir. Katarakt oluşumuna sebebiyet verebilir. Kalıtsal glikoz-6-fosfat dehidrojenez (G6PD) eksikliği olan kişiler naftaline daha duyarlıdır.
Naftalin Kokusu İnsana Zarar Verir Mi?
Evde kullanılan naftalin seviyeleri nispeten düşük olmasına rağmen naftalin buharlaşabildiğinden solunum yoluyla insan sağlığını etkileyebilmektedir. Kişilerin naftalin maruziyetine karşı duyarlılıkları farklılık gösterir.
Naftalinin yanlış kullanılması yani hava geçirmez ve sızdırmaz bir nesne içine yerleştirilmemesi halinde evin havasına karışabilir. Naftalin içerisinde bulunan kimyasallardan dolayı baş ağrısı, mide bulantısı, göz ve burun tahrişi ve öksürük gibi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Çok miktarda naftaline maruz kalmak kırmızı kan hücrelerine zarar verebilir. Bu duruma hemolitik anemi adı verilir. Ayrıca karaciğer ve böbrek hasarı gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle koku ve böcek kontrolü için naftalinin aşırı ve uygunsuz kullanımı tavsiye edilmez.
İnsanlarda uzun süre naftaline maruz kalmanın kansere neden olabileceğine dair bir kanıt bulunamamıştır.
Güvenli Naftalin Kullanımı Nasıl Olmalıdır?
Doğru miktarda ve yöntemle kullanıldığında naftalin yetişkinler için güvenlidir. Ancak üç yaş altı çocukların kıyafetlerinin veya battaniyelerinin naftalin ile saklanmaması önerilir. Küçük çocuk odalarında veya çocukların erişebileceği alanlarda bulundurulmamalıdır.
Naftalin ile saklanan kıyafetlerin kokuları giderilmeden yani havalandırılıp yıkanmadan giyilmemelidir. Naftaline maruz kaldığınızı gösteren mide bulantısı, iştahsızlık, kusma, ishal ve yorgunluk gibi belirtiler varsa doktor muayenesine gitmeniz önemlidir.
Naftalin Zehirlenmesi Durumunda Ne Yapılır?
Naftalin zehirlenmesi olduğunu gösteren mide bulantısı, karın ağrısı, kusma ve ishal gibi semptomlar ile karşılaşıldığında derhal doktora başvurulmalıdır. Tedavi geciktirildiğinde kafa karışıklığı, kalp ritminde artış, düşük kan basıncı ve nefes darlığı gibi durumlar gözlenebilir. Koma veya kasılmalar geliştiğinde ise naftalin zehirlenmesinin ölüm ile sonuçlanması muhtemeldir.
Naftalin zehirlenmesi durumunda hastanın semptomlarına göre tedavi planı hazırlanır. Yaklaşık birkaç günlük tedavinin ardından hasta taburcu edilir. Hastanın tamamen sağlığına kavuşması ise birkaç haftayı bulabilir.
Tedavi sırasında hastaya serum takılır. Kan hücreleri etkilendiyse kan değişimi uygulanabilir. Naftalin zehirlenmesine zamanında müdahale yapılması ile hastanın sağlığına kavuşması mümkündür.