İçindekiler
Deste ve düzeni terimleri, gerek günlük hayatta gerekse eğitim sistemi içerisinde sürekli olarak karşımıza çıkan matematiksel ifadelerdir. Bir grup fiziksel ürünün sayısı için kullanılan bu deste ve düzineler, sırasıyla 10 ve 12 adet üründen bahsedildiğini ortaya koymaktadır. Daha açıklayıcı olması açısından yazımızın devamında; “deste ve düzine kaç tanedir, deste ve düzine ile ilgili örnekler, deste ve düzinenin farkları ve kullanım avantajları” gibi konulara değineceğiz.
Sayılar, Deste ve Düzine Olarak Nasıl İfade Edilir?
Bir (1) deste aynı türde 10 adet birimden oluşur. Destenin oluşabilmesi için varlıkların aynı cinsten olması gerekir. Toplamı 10 adet eden farklı türden iki eşya grubu 1 deste oluşturamaz. Bu durum şu örnekle açıklanabilir:
- Örneğin 7 defter ve 3 kitap toplamı 10 olsa da, bu grubun içerisinde iki farklı madde olduğundan, henüz bir desteyi tamamlamamış olur. Eğer grupta 7 defter ve 3 defter olarak bir toplamdan bahsedilmiş olsaydı, aynı cinsteki iki maddenin toplam birimi 10 adet olurdu ve bir desteden bahsedilebilirdi.
- Benzer şekilde bir çantada 7 adet silgi ve 5 adet silgi olarak iki farklı sayının toplamından bahsedilmiş olsaydı, bu durumda bir gruptaki tüm silgilerin toplamı 1 düzeni yapıyor denilebilirdi.
Bir (1) Deste Kaç Tanedir?
Toplam sayısı 10 adet olan bir ürün grubu için 1 (bir) deste ifadesi kullanılabilir. 100 adet olan bir ürün grubu ise 10 adet deste içerir. Yani 10×10=100 çarpımından 10 deste için 100 adet üründen bahsedildiği açıkça anlaşılmaktadır. “Deste” kelimesi 5 adet harften oluşmaktadır. 2 katı ise 10’dur. Destenin kaç adet olduğu hakkında kafa karışıklığı söz konusu olursa, ipucu olarak bu matematiksel işlem yapılabilir.
Deste ile İlgili Örnek Soru ve Cevaplar
Soru-1: 10 deste bilgisayar bulunan bir teknoloji mağazasında bir günde 2 bilgisayar satılırsa, bir hafta sonra geriye kaç adet bilgisayar kalır?
Cevap-1: 10 deste bilgisayar demek 10×10=100 işleminden, başlangıçta mağazada 100 adet bilgisayar bulunduğu anlamına gelir.
Markette 1 günde 2 bilgisayar satıldığı için ve bir hafta 7 gün olduğu için; 7×2=14 işleminden, bir hafta sonra 14 bilgisayar satıldığı anlaşılmaktadır.
Sonuç olarak 100-14=86 işleminden bir hafta sonra teknoloji mağazasında 86 bilgisayar kalmıştır.
Soru-2: Bir çiftlikte 30 adet tavuk bulunmaktadır. Bu tavuklardan 1 destesi yumurtlamıştır. Kaç deste tavuk yumurtlamamıştır?
Cevap-2: 1 deste 10 adet olduğundan, 30 adet tavuk 3 desteyi (30/10=3 işleminden) ifade etmektedir. 3 deste tavuktan 1 destesi yumurtladığı için 3-1=2 işleminden, çiftlikteki 2 deste tavuğun yumurtlamadığı anlaşılmaktadır.
Bir (1) Düzine Kaç Tanedir?
Bir (1) düzine 12 tanedir. Grup içerisinde yer alan maddelerin toplamı 12 ise bu durumda 1 düzine maddeden söz edilir. “Düzine” kelimesi 6 adet harften oluşmaktadır. 2 katı ise 12’dir. düzinenin kaç adet olduğu hakkında kafa karışıklığı söz konusu olursa, ipucu olarak bu matematiksel işlem akıllara getirilebilir.
Düzine ile İlgili Örnek Soru ve Cevaplar
Soru-1: Bir köyde yer alan hanelerin toplam sayısı 5 düzineden 5 eksiktir. Bu durumda köyde kaç ev vardır?
Cevap-1: 5 düzine ev demek 5×12=60 ve 60-5=55 işleminden, köyde 55 ev bulunduğu anlaşılmaktadır.
Soru-2: Ali, arkadaşı Hasan’a elinde bulunan 9 düzine misketinin 4 düzinesini, Ayşe’ye ise 2 düzinesini vermiştir. Geriye kalan misketlerinin ise üçte birini kardeşi Ekrem’e vermiştir. Bu durumda Ali’nin geriye kaç deste misketi kalmıştır?
Cevap-2: Ali’nin başlangıçta 9×12=108 işleminden, misket sayısı bulunmaktadır. Hasan’a 4, Ayşe’ye 2 düzinesini vermiştir. Yani Ayşe ve Hasan’a toplam 6×12=72 misketi vermiştir. Geriye 108-72=36 misketi kalmıştır ve üçte birini de kardeşi Ekrem’e vermiştir. Bu durumda 36/3=12 adet misketi Ekrem’e vermiştir. 36-12=24 işleminden Ali’nin geriye kalan misket sayısına ulaşılmaktadır. 24 adet misket de 24/12=2 düzine demektir. Yani Ali’nin geriye 2 misketi kalmıştır.
İkinci soru incelendiğinde, yalnızca düzine üzerinden bilgi verildiği ortadadır. Daha kısa bir hesaplama yöntemi için düzine-adet hesabı yapmadan da cevaba ulaşılabilir. Ali 9 düzine misketi varken 4 düzinesini Hasan’a, 2 düzinesini Ayşe’ye vermiştir. 4+2=6 işleminden Ali’nin kardeşinden önce Ayşe ve Hasan’a 6 düzine verdiği anlaşılmaktadır. Geriye 9-6=3 düzine misketi kaldığından ve bunun üçte biri 3/3=1 yaptığından, 3 düzineden 1 düzinesini de kardeşine vermiştir. Geriye 3-1=2 düzine misketi kalmıştır.
Deste ve Düzine Arasındaki Farklar Nelerdir?
Deste ve düzine arasındaki fark, belirttiği sayıların farklı olmasıdır. 1 deste 10 adeti belirtirken, 1 düzine 12 adeti belirtmektedir.
Düzine ile destenin farkı matematiksel olarak 12-10 işleminden 2’dir.
Deste ve Düzine Kullanmanın Faydaları
Deste olarak paketlenip satılan ürünler ticaretin daha kolay bir şekilde gerçekleşmesini sağlar. 10 kalem bir deste oluştururken 12 silgi de bir düzinedir. İki kavramda da gruplanan varlıkların aynı çeşitten olması zorunlu tutulmuştur.
Deste halinde satılan ürünlere örnekler arasında ilk akla gelenler; çorap, kalem, çatal, bıçak, tabak, yumak ip, kitap setleri, paketli yiyecekler, çeşitli kırtasiye ürünleri ve askıdır. Ambalaj sanayiinde oldukça kullanılan deste ve düzine kavramı, ürünlerin tek tek taşınmasını ve satılmasını daha kolay hale getirir. Özellikle ilköğretim seviyesinde hazırlanan matematik problemlerinde deste ve düzine kavramının günlük hayatın bir parçası olması için örnekler verilir.